„Artysta wobec siebie i społeczeństwa” – twórczość Zbyluta Grzywacza i jej konteksty. Materiały z konferencji naukowej w Muzeum Narodowym w Krakowie 7-8 maja 2009, red. J. Boniecka, MNK, Kraków 2010
Książka jest efektem dwudniowej konferencji naukowej towarzyszącej retrospektywnej wystawie Zbyluta Grzywacza w Muzeum Narodowym w Krakowie, którą w dniach od 12 marca do końca maja 2009 roku zobaczyło ponad 10 tysięcy widzów.
Na zaproszenie Muzeum do wzięcia udziału w konferencji odpowiedziało 24 uczestników z różnych dyscyplin nauki oraz ośrodków. Obok znawców współczesnej historii sztuki, opiniotwórczych krytyków i artystów, swoje wystąpienia zaprezentowali wybitni uczeni z tak rozmaitych dziedzin badawczych, jak psychiatria, biologia, geologia, chemia, fizyka, psycho- i arteterapia, muzeologia, a także nauczyciele oraz adepci filozofii.
Przedmiotem znaczącej części referatów jest analiza dorobku artysty w ścisłym powiązaniu z miejscem jego powstania oraz czasem w historii, które z jednej strony naznaczone jest przez Oświęcim i represje totalitarnych reżimów, a przez „śmierć Boga” – z drugiej. Sformułowane refleksje świadczą o aktualności problemów, które stawia dzieło Zbyluta Grzywacza z centralną dlań figurą ludzką i jej śmiertelną cielesnością. Jest ono oglądane z perspektywy tradycji przedstawiania człowieka w sztuce ubiegłego wieku, kiedy indziej w kontekście przykładów kontynuacji postaw mistrza wśród młodszego pokolenia twórców.
Nierzadko mowa jest o pozaartystycznych uwarunkowaniach sztuki, która w wypadku Grzywacza wciąż przenika się z życiem; inspiruje go nie tylko świat przeżyć intymnych czy sfera publiczna wraz z aktualnie dziejącymi się wydarzeniami, ale także zainteresowania naukowe oraz kolekcjonerskie, pisarskie czy edukacyjne pasje.
Publikacja materiałów z konferencji nie tylko uzupełnia stan wiedzy na temat jednego z najważniejszych artystów ostatniego półwiecza, ale jest żywo napisaną, fascynującą lekturą dla każdego. Jednocześnie wnosi świeżą refleksję w badania nad polską sztuką powojenną, mogąc służyć inspiracją do dalszych poszukiwań, zwłaszcza na temat relacji pomiędzy sztuką tworzoną wczoraj i dzisiaj.
