Tytuł wystawy oraz proponowany wybór prac Zbyluta Grzywacza wynika z głównego motywu jego twórczości, jakim jest człowiek – z jego potrzebą wolności i godności – a w szczególności kobieta. Zbylut Grzywacz był feministą od początku drogi twórczej; począwszy od głośnych malarskich cykli z lat 60.: Orantki oraz Lalki z lat 70., w których wypowiada się przeciwko uprzedmiotowieniu kobiet, z lat 70. cykl Opuszczona – przeciwko ich społecznemu wykluczeniu i osamotnieniu, a także o dwie dekady późniejsze monumentalne serie: 9 obrazów oraz Przyjdź precz. Bohaterki swoich obrazów artysta maluje podmiotowo i czule, symbolicznie i ekspresyjnie, z podziwem i ciekawością, z chęcią zrozumienia i zarazem zmysłowym pragnieniem. Eros i Thanatos spotykają się w wizerunkach kobiet twórcy monumentalnego tryptyku z 1985 roku Kolejka (Siedem etapów życia kobiety), dzisiaj w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
Do przypomnienia tych właśnie wątków w jego twórczości skłania aktualnie gorący w polskim dyskursie społecznym temat miejsca i roli kobiety w społeczeństwie oraz dokonująca się rewizja ich tradycyjnego modelu wyznaczonego przez patriarchat i Kościół katolicki. Zawarte w obrazach treści, niczym testament artysty, współbrzmią z postulowaną przez demokratyczne ruchy społeczne wolnością kobiety do decydowania o swoim ciele i swoim życiu, koniecznością równouprawnienia płci i odrzuceniem obowiązującego opresyjnego wobec kobiet prawa antyaborcyjnego, jako niezgodnego z prawami człowieka. Artysta – uczestnik i czuły obserwator wspólnoty, do której należy – wskazuje „wprost” na dojmujące zagrożenia, które pomimo upływu lat nic nie straciły na aktualności; pokazuje uniwersalną prawdę o nas, poddawanych wielorakiej opresji: ideologicznej, politycznej i egzystencjalnej. To wystawa twórczości gorącej, zaangażowanej, nieobojętnej na życie indywidualne i społeczne – sztuki, która w ostatnich dniach nabrała charakteru przejmującego komentarza do dramatycznych wydarzeń w przestrzeni społecznej, nabrzmiewającej od lat i zaostrzonej po „wyroku na kobiety” upolitycznionego Trybunału Konstytucyjnego z października 2020.
Malarska wypowiedź Zbyluta Grzywacza brzmi wciąż doniośle. Ani jej malarska, ekspresyjna forma, ani jej głębokie przesłanie nie pozostawia widza obojętnym. Nakłania do refleksji, do podejmowania dialogu, poprzez sztukę.
Joanna Boniecka (październik 2021)
Wystawa trwa od 1 do 31 grudnia 2021, przedłużona do 15 stycznia 2022, w godzinach otwarcia Galerii.
Projekt współfinansowany ze środków Miasta Krakowa
